DEFINICJE ANTROPOLOGII
Słowo ANTROPOLOGIA jest zlepkiem dwóch słów greckich anthropos - człowiek i logos czyli nauka. Najogólniej rzecz ujmując antropologia jest to nauka o człowieku. Niemniej określenie to jest bardzo ogólne i mało precyzyjne. Określa jedynie przedmiot zainteresowania nauki, nie mówi nic natomiast o jej charakterze jakościowym. Wszak nauki takie jak psychologia, socjologia czy archeologia i etnologia również zajmują się badaniem człowieka lub jego wytworów. W innych krajach precyzuje się więc to pojęcie dodając do słowa antropologia przymiotnik typu: kulturowa, kognitywna, społeczna lub fizyczna, co jasno i jednoznacznie pozwala odróżnić nauki humanistyczne (np. a. kulturowa, a. społeczna) od biologicznych (a. fizyczna). Należy jednak dodać, iż kultura jest nieodłącznym atrybutem rodzaju ludzkiego. Powiązana jest poprzez sieć wzajemnych sprzężeń z cechami biologicznymi człowieka i dlatego też często antropologia fizyczna, nauka sensu stricto przyrodnicza odwołuje się do nauk humanistycznych, co jest szczególnie widoczne w przypadku ekologii człowieka i zagadnień związanych z ewolucją naszego gatunku. Zapoznajmy się zatem z kilkoma wybranymi definicjami antropologii (fizycznej), zaproponowanymi przez polskich uczonych.

1. Ojciec Polskiej Szkoły Antropologicznej, znakomity uczony, Prof. Jan Czekanowski definiował antropologię jako naukę "badającą człowieka jako biologiczne podłoże zjawisk społecznych", i dalej jako naukę przyrodniczą badającą "właściwości ciała ludzkiego i jego funkcje" [Czekanowski 1967].

2. Autorzy podręcznika "Antropologia" [1989], rozszerzyli definicję Prof. Czekanowskiego, dodając do słów Mistrza "oraz badającą biologiczne skutki tych zjawisk".

3. W "Małym słowniku antropologicznym" [1976] można znaleźć, iż antropologia to "biologia porównawcza człowieka, nauka o zmienności cech anatomicznych i fizjologicznych człowieka w czasie i przestrzeni".

4. Można też przytoczyć tu definicję B. Jasickiego, S. Panka, P. Sikory i E. Stołyhwo [1962], że "Antropologia jest nauką o zmienności form organizmu człowieka jako istoty zoologicznej oraz zmienności form przedstawicieli rodziny Hominidae w rozwoju rodowym i osobniczym, w aspekcie porównawczym z innymi zwierzętami, w zależności od czynników genetycznych i wpływu środowiska zewnętrznego - biogeograficznego i społecznego".

5. W "Małej encyklopedii medycyny", pod hasłem antropologia znajdujemy następujące wyjaśnienie "nauka o człowieku, jego właściwościach fizycznych i psychicznych, rozwoju gatunkowym, rasach i ich cechach. W ogólniejszym znaczeniu nauka o rozwoju ludzkiej kultury, grupach ludnościowych i ich wzajemnych powiązaniach".

6. W książce E. Nowickiej "Świat człowieka - świat kultury" autorka ta pisze, iż "antropologia fizyczna jest nauką o fizycznym zróżnicowaniu człowieka w przestrzeni i w czasie oraz o biologicznym rozwoju gatunku Homo sapiens, rodzaju Homo, a nawet rodziny Hominidae".

7. Według Wiercińskiego [za Malinowskim 1994] "Antropologia jest nauką, która polega na adekwatnym opisywaniu i wyjaśnianiu przebiegów procesów ewolucji właściwości biologicznych i kulturowych człowieka".

8. T. Dzierżykray-Rogalski i K. Modrzewska [1955] definiowali antropologię jako "naukę o typogenezie człowieka w aspekcie filo- i ontogenezy. Jest to wiedza o zmienności typów antropologicznych, typów proporcji ciała, typów postawy stojącej, typów rozmieszczenia podściółki tłuszczowej itp. - w czasie i na skutek oddziaływania określonych warunków środowiska biogeograficznego i społeczno-ekonomicznego - w przestrzeni".

PIŚMIENNICTWO

- Antropologia, 1989, Pod redakcją A. Malinowskiego i J. Strzałko, PWN, Warszawa - Poznań.

- J. Czekanowski, 1967, Człowiek w czasie i przestrzeni, PWN, Warszawa.

- T. Dzierżykray-Rogalski, K. Modrzewska, 1955, Zarys antropologii dla medyków, PZWL, Warszawa.

- B. Jasicki, S. Panek, P. Sikora, E. Stołyhwo, 1962, Zarys antropologii, PWN, Warszawa.

- A. Malinowski, 1994, Wstęp do antropologii i ekologii człowieka, Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź.

- Mała encyklopedia medycyny, 1988, Pod redakcją T. Rożniatowskiego, PWN, Warszawa.

- Mały słownik antropologiczny, 1976, Pod redakcją T. Bielickiego, WP, Warszawa.

- Ewa Nowicka, 1991, Świat człowieka - świat kultury, PWN, Warszawa.

POWRÓT