Konrad Turzyński

Siedemnaście lat później

Od kilkunastu lat każdy koniec grudnia, oprócz atmosfery wywoływanej przez święta Bożego Narodzenia i przez zmianę roku w kilka dni później, przywodzi na myśl (przynajmniej mnie) refleksję, związaną z innym zdarzeniem o znacznie krótszym rodowodzie. Mam na myśli tak zwaną transformację ustrojową. Właśnie bowiem w końcu grudnia 1989 roku, z małą przerwą na same święta, posłowie i senatorowie w galopującym tempie przygotowali i przegłosowali (a prezydent PRL podpisał) pakiet bodajże jedenastu ustaw, nadających owej transformacji formę prawną. W tym samym czasie zresztą również Polska Ludowa powróciła do nazwy, którą posługiwała się od 22 lipca 1944 do 22 lipca 1952 roku, a nawet przywróciła herbowi państwowemu wygląd niemal identyczny z herbem Drugiej RP.

I oto wczoraj oglądając telewizyjną "Sprawę dla reportera" mam wrażenie podobne do "déja vu". Tematem dyskusji w studio telewizyjnym była historia piekarza z Legnicy, który doznał bardzo dotkliwej klęski finansowej ze strony organów naliczających podatki, a przyczyniła sie do tego jego akcja charytatywna ― odstępowanie za darmo pieczywa instytucjom opiekującym się ludźmi bardzo ubogimi. Ze strony organów to wygląda tak, jak gdyby piekarz chciał ukryć część sprzedaży dokonanej "na lewo" czyli bez posłużenia się kasą fiskalną, aby zapłacić mniej podatku VAT, mówiąc, że odstąpił pieczywo za darmo. To oczywiście odstrasza od takiej charytatywnej działalności innych przedsiębiorców. W tym momencie przypomniało mi się, że mniej więcej 20 lat temu w innej części Polski pewien człowiek został ukarany za to, że jakoby "spekulował" żywnością. Dostarczał ją tam, dokąd "uspołecznione" zaopatrzenie docierało z trudem, sam oczywiście na tym zarabiał, ale zadowoleni byli i jego klienci, i on sam, jednak państwo ― nie. Został ukarany.

W dyskusji prowadzonej przez red. Elżbietę Jaworowicz uczestniczyli: poeta Bryll, prof. Staniszkis, prof. Opaliński, prof. Modzelewski, red. Żakowski. Ten ostatni twierdził, że nie osiągnęło nigdy sukcesu ekonomicznego społeczeństwo, w którym jest niski poziom wzajemnego zaufania (na ten niski poziom składa się także nieufność urzędów do owego piekarza), uznał to za kontrast z chrześcijańskim charakterem polskiego społeczeństwa. Prof. Opaliński bronił prawa państwa do nieufności, bronił także wyższości prawa stanowionego nad intuicyjnym poczuciem sprawiedliwości. Pozostali wymienieni dyskutanci starali się powiedzieć coś optymistycznego, ale chyba niezbyt byli sami do optymizmu przekonani. Prof. Modzelewski (ten[1] od finansów, a nie[2] historyk-mediewista!) powiedział, że większość płatników podatku VAT nie ma ani nie sprawia problemów w związku z tym podatkiem. Okazuje się, że przepis ustanawiający podatek VAT jest nie zmieniany od chwili ustanowienia go, a poza tym to wszystko zależy od tego, jak kultura danego kraju wpływa na sposób traktowania prawa i obywateli przez organy władzy, co w Unii Europejskiej widać, gdy się porównuje różne kraje członkowskie.

A więc winni nie są prawodawcy, autorzy przepisu, lecz ci, którzy go na co dzień wprowadzają w życie... Jednak w tej samej audycji telewizyjnej już wielokrotnie w przeszłości była mowa o wielkich dotkliwościach, jakie spadały ze storny organów podatkowych na obywateli ― i na przedsiębiorców, i na pracowników, niejednokrotnie jednych doprowadzając do upadłości, a drugich do bezrobocia. I była mowa o tym, że prawo jest niedoskonałe, że jest zbyt wiele niejasności pozwalających dowolnie interpretować przepisy, że z winy ustawodawców człowiek jest zdany na kaprys urzędnika. Że może na przykład być tak, iż jeden kontrahent zalega z podatkiem wobec państwa, a drugi jest za to bardzo dolegliwie karany.

Czy LAWINA przepisów, jaka zalewa nasz kraj w ciągu owej sławetnej (albo może ― osławionej?) "transformacji", jest aż tak bardzo potrzebna, że posłowie i senatorowie nie mają czasu PORZĄDNIE uchwalić jakiejś jednej ustawy? Na przykład regulującej w sposób PROSTY ― i nie dający okazji do nadużyć interpretacjnych! ― sprawę podatków? Gdy rośnie ilość, spada jakość. W prawotwórstwie również. Kiedyś na półce mieściło się 20 roczników "Dziennika Ustaw", tak było za Drugiej RP, tak było za Polski Ludowej, ale obecnie, za czasów "Polski transformowanej", półka wystarcza na JEDEN rocznik! Już samo to woła o pomstę do nieba! Dlaczego parlament nie ma sesji wiosennej i jesiennej (jak było w Drugiej RP i w PRL), ale obraduje niemal permanentnie, z krótkimi przerwami? Prawodawcy "stachanowcy" zrobią więcej, ale gorzej. Nam nie potrzeba inflacji przepisów prawnych, zresztą zapewne z powodu tej inflacji wiele ustaw jest poprawianych każda wielokrotnie. Trzeba temu położyć kres, prawo ma być dla człowieka, jak też zresztą wczoraj w owej dyskusji powiedziano, a nie człowiek dla prawa (tak samo jak Jezus mówił o szabacie! – por. "Ewangelię wg św. Marka", rozdz.. 2, w. 27). Gorzej, nas jako kraju nie stać na to, chodzi nie tylko o koszt funkcjonowania parlamentu i zadrukowywanie przepisami taki wielkiej ilości papieru, chodzi także i jeszczed bardziej, o utrzymywanie coraz liczniejszej rzeszy urzędników stojących na straży tak obfitego prawa!! Przede wszystkim na tym polega socjalizm!

Kiedyś "za komuny" istniało szydercze, chociaż smutne powiedzenie, że socjalizm to najdłuższa droga od kapitalizmu do kapitalizmu ― jeden z polskich przykładów wisielczego humoru. Gdy w okolicach 1989 roku mówiono coraz wyraźniej o przywracaniu rynku w Polsce, wydawało się, że to powiedzenie obecnie okazuje się prawdziwym, że bankructwo gospodarki planowej sprawia, iż oto "przychodzi koza do woza", iż widać już ślepą uliczkę i konieczność zawrócenia ku zdrowym zasadom gospodarowania, znanym "od zawsze". Czy jednak teraz, po kilkunastu latach "transformowania", zestawienie owych dwóch sytuacji: handlarza pieczywem sprzed 20 lat i piekarza współcześnie, nie pokazuje czegoś na odwrót? Czy to aby nie jest tak, jak gdyby komuś (komu? ― zgdanij Koteczku? ― pozwalam sobie retorycznie zapytać, naśladując ś.p. "Kisiela") zależało, aby ośmieszyć i skompromitować kapitalizm pokazując, że on jest (jakoby) tylko długą drogą od socjalizmu do socjalizmu?

Dzisiaj (pisze te słowa 19 grudnia) przypada setna rocznica urodzin marszałka Leonida Iljicza Brieżniewa, który był nie tylko sowieckim "gensekiem" (sekretarzem generalnym Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego), ale także m. in. przewodniczącym Prezydium Rady Najwyższej ZSRS, czyli odpowiednikiem prezydentów innych państw (ściślej — odpowiednikiem na przykład przewodniczącego Rady Państwa w PRL). Gdy cały Układ Warszawski świętował jego siedemdziesiąte urodziny, "Dziennik Telewizyjny" (zwany wówczas potocznie, acz złośliwie, "godziną dobrobytu") przez pierwsze 43 minuty mówił tylko o Brieżniewie (nawet pokazywał filmy, przedstawiające go w okresie jego młodości; któż to był tak – na dziesięciolecia naprzód! – przewidujący, że je nakręcił?), przez następne 5 minut o różnych innych sprawach, potem nastapiła prognoza pogody. Czyżbyśmy mieli dojść do wniosku, że NAJistotniejszą zmianą na lepsze w naszym kraju jest to, iż TAKIE wydanie „Wiadomości” (nawet o prezydencie USA) nie mogłby się ukazać?

Toruń, 19 grudnia 2006 r.