Irek Sobota
Department of Cryology and Polar Research,
Institute of Geography,
Nicolas Copernicus University,
Fredry 6/8, 97-100 Toruń, POLAND, irso@geo.uni.torun.pl

Irek Sobota


Ablacja lodowca Waldemara i lodowca Ireny (NW Spitsbergen) w sezonie letnim 2001 roku

Lodowiec Waldemara jest lodowcem typu alpejskiego spływającym doliną lodowcową ku równinie Kaffioyra. Zajmuje on powierzchnię 2,66 km2, co stanowi 61 % zlewni zamkniętej w przełomie rzeki przez wały lodowo-morenowe. Cyrk lodowcowy znajduje się na wysokości 380 - 490 m n.p.m., natomiast czoło lodowca na wysokości 130 m n.p.m.. Lodowiec składa się z dwóch stosunkowo odrębnych części, oddzielonych od siebie wałem moreny środkowej o długości 1600 m.
Lodowiec Ireny jest lodowcem dolinnym zlokalizowanym na południe od lodowca Waldemara, spływającym również ku równinie Kaffioyra. Od północy graniczy z pasmem górskim Grafjellet i Kristinefjella, od wschodu z pasmem Prins Heinrichfjella, natomiast od południa z grzbietem Prinsesserygen. Powierzchnia lodowca Ireny wynosi 4,3 km2, długość 4 km, a szerokość od około 1 km w strefie czołowej, do około 1,5 km na wschodzie (Lankauf 1999). Na lodowcu Ireny wyróżnić można dwa wyraźne pola firnowe. Masy lodowe wypływające z nich łączą się w jęzor lodowcowy, płynący w kierunku południowo-zachodnim, zakończony na Kaffioyrze.
W sezonie letnim 2001 roku przeprowadzono badania czasowej i przestrzennej zmienności ablacji lodowca Waldemara i Ireny. Pomiary wykonywano w oparciu o sieć tyczek ablacyjnych. W kształtowaniu wielkości ablacji istotną rolę odegrały warunki pogodowe w tym sezonie. Charakteryzował się on wyjątkowo wysoką średnią temperaturą powietrza, która dla obszaru Kaffioyry za okres 08.07.-04.09.2002 wyniosła 6,0 °C. Stwierdzono wyraźny związek pomiędzy przebiegiem dobowej temperatury powietrza, a wielkością ablacji tych lodowców.
W porównaniu z poprzednimi sezonami letnimi (Sobota 1998, 1999, 2000), przestrzenne zróżnicowanie ablacji lodowca Waldemara było niewielkie. Było to przede wszystkim spowodowane podobnymi warunkami pogodowymi na całym obszarze lodowca. Wartości ablacji w poszczególnych częściach lodowca były zbliżone. Największe wartości ablacji stwierdzono w strefie czołowej lodowca do wysokości 250 m n.p.m. (rys. 1). Maksymalna stwierdzona wartość całkowitej ablacji wyniosła 162,0 cm e.w., a najniższą całkowitą wartość ablacji odnotowano na wysokości 350-400 m n.p.m. (70,0-80,0 cm e.w.). Całkowita ablacja lodowca Waldemara w sezonie letnim 2001 (ostatni pomiar 01.10.) roku wyniosła 112,7 cm e.w., na obszarze pola firnowego wyniosła ona 68,2 cm e.w., a w strefie czołowej 135,2 cm e.w..


Rys. 1. Mapa ablacji (w cm ekwiwalentu wodnego) lodowca Waldemara w sezonie letnim 2001 roku.


W przestrzennej zmienności ablacji lodowca Ireny stwierdzono pewne prawidłowości i była ona większa od lodowca Waldemara. Największa ablacja wystąpiła w północnej części strefy czołowej lodowca (do 180 cm e.w.), a najmniejsza na obszarze pola firnowego (rys. 2). Niższe wartości ablacji wystąpiły także w południowej części, u podnóża stoków górskich, które w przypadku tego lodowca istotnie wpływają na zacienienie jego powierzchni. Ma to bardzo duże znaczenie w kształtowaniu wielkości ablacji. Całkowita ablacja lodowca Ireny w sezonie letnim 2001 roku (ostatni pomiar 01.10.) wyniosła 126,1 cm e.w., na obszarze pola firnowego wyniosła ona 87,1 cm e.w., a w strefie czołowej 158,1 cm e.w..
Całkowita ablacja lodowca Waldemara i lodowca Ireny w sezonie letnim 2001 roku była zbliżona. Jedynie w strefie czołowej lodowca Ireny, która zajmuje większą powierzchnię położoną na niższej wysokości nad poziomem morza, ablacja była większa. Charakterystyczne jest, że intensywna ablacja odnotowana została również w najwyżej położonych częściach tych lodowców.


Rys. 2. Mapa ablacji (w cm ekwiwalentu wodnego) lodowca Ireny w sezonie letnim 2001 roku.

REFERENCES
Lankauf K. R., 1999, Recesja lodowców rejonu Kaffioyry (Ziemi Oskara II-Spitsbergen) w XX wieku, M-pis pracy doktorskiej, Instytut Geografii UMK, Toruń, ss. 290.
Sobota I., 1998, Ablacja i odpływ z lodowca Waldemara w sezonie letnim 1997. [in] Relief, Quaternary Paleogeography and Changes of the Polar Environment Polar Session. Spitsbergen Geographical Expeditions., UMCS, Lublin , 149-168.
Sobota I., 1999. Ablation of Waldemar Glacier in summer seasons of 1996, 1997 and 1998. Polish Polar Studies, XXVI Polar Symposium, Lublin 1999, 257-274.
Sobota I., 2000, Ablation and discharge of the Waldemar Glacier, north-western Spitsbergen, in summer 1998. Polish Polar Research, Warszawa, 21(1), 3-18.


PUBLICATIONS

Toruńska Stacja Polarna