Natura, Homines, Historia 2022
Karolina Leszczyńska, Damian Moskalewicz
Piaskiem pisane – źródła historyczne i metody nauk o Ziemi jako narzędzia w interdyscyplinarnych badaniach nad historią sztormów na południowych wybrzeżach Bałtyku
Od początku historii osadnictwa, skupiało się ono w strefie brzegowej, na styku lądu i wody. Wybrzeża, w tym i morskie, charakteryzują się najdogodniejszymi warunkami do rozwoju osadnictwa, ale także są obszarem występowania różnorodnych zagrożeń naturalnych. Jednym z najważniejszych geozagrożeń związanych z morską strefą brzegową są powodzie związane ze sztormami. Zgodnie z zasadą uniformitarianizmu (aktualizmu geologicznego) odtworzenie natężenia i częstotliwości powodzi sztormowych nękających wybrzeża w przeszłości daje podstawy do prognozowania zagrożenia związanego z tymi zjawiskami w przyszłości. W związku z różnorodnymi skutkami, zarówno dla działalności człowieka jak i funkcjonowania ekosystemów wybrzeży morskich, badania nad dawnymi sztormami mają charakter interdyscyplinarny, czerpiąc z metod nauk historycznych i nauk o Ziemi.
W poniższym artykule, zaprezentowano przegląd metod nauk o Ziemi i nauk historycznych wykorzystywanych w badaniach nad dawnymi sztormami występującymi na obszarze południowego Bałtyku w późnym Holocenie (od ok. 5000 lat wstecz do teraźniejszości). Metody nauk historycznych, pozwalają zgłębiać historię katastrofalnych powodzi z punktu widzenia antropogenicznego, a informacje dostarczane dzięki źródłom historycznym dotyczą głównie obszarów zurbanizowanych lub w inny sposób wykorzystywanych przez człowieka. Metody zaczerpnięte z nauk o Ziemi pozwalają wykraczać w badaniach nad sztormami poza granicę źródeł pisanych, a także eksplorować obszary poza gęstą siecią osadniczą. Wykorzystanie źródeł historycznych jak i metod nauk o Ziemi pozwala na uzyskanie pełnego obrazu zjawiska – z antropogenicznego jak i przyrodniczego punktu widzenia. Będąc fragmentarycznymi, oba typy źródeł uzupełniają się w kontekście rekonstrukcji skutków dawnych powodzi morskich.
Słowa kluczowe
źródła historyczne, metody nauk o ziemi, sztormy, Bałtyk
Uwagi
Badania finansowane przez Narodowe Centrum Nauki w ramach grantu OPUS 2018/29/B/ST10/00042 (KL) oraz SONATA 2021/43/D/ST10/00185 (DM).