Natura, Homines, Historia 2022
Rafał Beszterda
Rodzime produkty pszczele w systemach medycznych na obszarze himalajskim Indii
Endemiczne występowanie czterech gatunków pszczół miodnych i szeregu gatunków pszczół bezżądłowych na wskazanym obszarze, uwarunkowało bardzo wczesną koegzystencję ludzi i wyróżnionych owadów społecznych. Trwanie tego współistnienia można ostrożnie szacować na około 40 tysięcy lat. Zainteresowanie człowieka produktami pszczelimi odzwierciedla starożytna literatura, zarówno sakralna, jak i medyczna. Począwszy od Rygwedy, najstarszego indyjskiego tekstu, pszczoły i ich produkty pojawiają się w każdym kolejnym dziele, w znaczeniu dosłownym lub przenośnym. Rozbudowane pola semantyczne wyrażeń odnoszących się do pszczół, miodu, wosku, wyobrażeń dotyczących funkcjonowania ich społeczności, związków z ludźmi i bogami, a także pośrednictwa między tymi bytami, harmonizującego miejsca pszczół we wszechświecie, sfery symboliki solarnej, świadczą o wyjątkowym statusie tych właśnie owadów.
Postępujące uwarunkowania kulturowe wyznaczyły granice tabuizacji stadiów rozwojowych owadów i produktów pszczelich w zakresie ich stosowania jako pokarm, jak też w ugruntowujących się systemach medycznych powiązanych ściśle z kompleksami wierzeniowymi. Niniejszy tekst stanowi wprowadzenie do problematyki wykorzystywania przez człowieka specyficznych substancji pochodzenia zwierzęcego. Przywołane w artykule dzieła medyczne zawierają najdoskonalsze z istniejących i najbardziej drobiazgowe opisy stosowania różnorodnych substancji pszczelich w historii ludzkości.
Słowa kluczowe
pszczoła miodna, apis, miód, ajurweda, Indie, Himalaje, Śuśruta, Ćaraka