Natura, Homines, Historia 2020
Piotr Pranke
Dlaczego wyspy? Antropopresja mikroregionów osadniczych Wielkopolski w dobie kształtowania się władztwa wczesnopiastowskiego – wybrane przykłady
Wyspy stanowią charakterystyczny element krajobrazu naturalnego Wielkopolski. We wczesnym średniowieczu powstające w ich obrębie ośrodki grodowe (wraz z bezpośrednim zapleczem osadniczym) pełniły rolę najważniejszych centrów władzy obszaru władztwa wczesnopiastowskiego. Pomimo obszernej literatury przedmiotu na temat genezy wspomnianych centrów, czy zachodzących w obrębie poszczególnych mikroregionów przeobrażeń osadniczych – do tej pory nie zwrócono większej uwagi na znaczenie ośrodków wyspowych jako charakterystycznego dla obszaru strefy bałtyckiej fenomenu kulturowego. Wyspy nie były również omawiane w kontekście triadyczno-koncentrycznego układu sieci grodowej państwa pierwszych Piastów, czy zjawiska multiplikowania i odtwarzania określonych wzorców kulturowych. Tekst wystąpienia odnosi się także do relacji pomiędzy uwarunkowaniami naturalnymi a funkcją wspomnianych ośrodków, uwzględniając sieć powiązań komunikacyjnych o charakterze interregionalnym.
O autorze
Adiunkt w Katedrze Historii Skandynawii i Europy Środkowo-Wschodniej Instytutu Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu. Specjalizuje się w historii średniowiecznej Europy Środkowej, Skandynawii i Bałkanów. Wspólnie z Milošem Žečevićem jest autorem monografii Medieval trade in Central Europe, Scandinavia, and the Balkans (10th-12th centuries): a comparative study.
Piotr Pranke
Why islands? The anthropogenic impact of settlement micro-regions in Greater Poland on the environment during the formation of early Piast dynasty rule - selected examples
Islands are a characteristic feature of the natural landscape of Greater Poland. In the early Middle Ages, the towns that were established on the islands (together with their immediate settlements) were the most important centres of power of the early Piast dynasty rule. Although extensive literature exists on the origins of these centres or settlement transformations that took place within individual micro-regions, the island centres have not yet been viewed as a cultural phenomenon typical of the Baltic area. Nor have the islands been discussed in the context of the triadic-concentric layout of the settlement network in the state of the early Piast dynasty, or the phenomenon of multiplying and reproducing specific cultural patterns. The text also refers to the relationship between natural conditions and the function of the above-mentioned centres, taking into account the network of interregional communication.
About author
Piotr Pranke, PhD; Chair of History of Scandinavia and East-Central Europe History, Nicolaus Copernicus University; Institute of History and Archival Studies, Nicolaus Copernicus University.