We wtorek 28 marca 2017 roku na Wydziale Nauk Historycznych odbyła się prelekcja prof. Bogusława Kopki Zacieranie śladów zbrodni komunistycznych w latach terroru stalinowskiego - na przykładzie więzienia mokotowskiego przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Prelekcję zorganizowało Koło Naukowe Historyków Pamięci pod patronatem Instytutu Historii i Archiwistyki UMK.

Zdjęcia z prelekcji na profilu FB Instytutu.

Problematyka wystąpienia prof. Bogusława Kopki (Wyższa Szkoła Handlowa w Radomiu) mieści się w ramach historii pamięci. Punkt wyjścia w procesie prezentacji stalinowskich zbrodni stanowiło odwołanie do zbrodni katyńskiej. Już w czasie II wojny światowej stalinowski aparat represji prowadził na ziemiach polskich fizyczną eliminację wszystkich, którzy stawiali opór wobec komunistycznego totalitaryzmu. Równolegle politykę tę realizowały hitlerowskie Niemcy. Prof. Kopka wskazał na podobieństwa i różnice eksterminacyjnej polityki obu okupantów na terenach państwa polskiego.

Po wojnie jednym z miejsc dokonywania komunistycznych zbrodni było więzienie przy ulicy Rakowieckiej - znajdujące się na terenie dzielnicy Mokotów w Warszawie. Prelegent zwrócił uwagę, że więzienie istniało od 1904 roku, a więc było wykorzystywane jeszcze przez władze carskiej Rosji, jednak złą sławę zawdzięcza komunistycznym zbrodniom lat 1945-1956. Prof. Kopka przedstawił przykłady - urągającego człowieczeństwu - traktowania więźniów. W wyniku wykonywanych na terenie więzienia wyroków śmierci oraz tortur zginęło ponad 300 osadzonych.

Niestety świadectwo zbrodni dokonanych na terenie więzienia nie jest ugruntowane w świadomości społeczeństwa. Mimo, że problematyka terroru komunistycznego w latach stalinizmu w Polsce występuje w dyskursie publicznym coraz częściej, to zagadnieniu zbrodni w mokotowskim więzieniu przy ul. Rakowieckiej nie poświęcono osobnego opracowania monograficznego. Powstało 1 marca 2017 roku, czyli w 66-tą rocznicę stracenia 7 przywódców IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL na ul. Rakowieckiej w Warszawie. Od 2011 roku 1 marca w Polsce jest obchodzony jako Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. W więzieniu przy ulicy Rakowieckiej ginęli też patrioci z innych orientacji politycznych.

Zacierając ślady zbrodni grzebano zmarłych w tajemnicy, w bezimiennych mogiłach na tzw. „kwaterze na Łączce” przy murze Cmentarza Wojskowego na Powązkach oraz na Cmentarzu Nowosłużewieckim. Władze komunistyczne były przeświadczone, że nigdy nie poniosą odpowiedzialności za popełnione zbrodnie. Służyły temu odpowiednie zabiegi propagandowe. Według prof. Kopki pozbawianie życia było połączone z polityką wymazywania z pamięci społeczeństwa nie tylko mordowanych, ale i tradycyjnych wartości, które głosili. Skutkiem tego zjawiska były problemy związane z ujawnieniem zbrodni oraz podjęciem - wolnej od uprzedzeń i wielostronnej - debaty. Po prelekcji miała miejsce dyskusyjna, w ramach której prof. Kopka udzielał odpowiedzi na pytania zadawane z sali.

Po prelekcji uruchomione były zapisy nowych członków Koła Naukowego Historyków Pamięci (kontynuacja możliwa jest pod adresem Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć. ).

Prof. Bogusław Kopka to historyk i nauczyciel akademicki - absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego (1994). W roku ukończenia studiów został zatrudniony w Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Przez 10 lat – w latach 1994-2004 - pełnił funkcję sekretarza Stowarzyszenia „Archiwum Solidarności”. Od 2001 do 2012 roku był pracownikiem Instytutu Pamięci Narodowej. Dysertację doktorską Obozy pracy w stalinowskim systemie więziennictwa PRL (1944-1950) - organizacja i podstawy funkcjonowania obronił w 2006 roku na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Habilitował się 5 lat później na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie na podstawie rozprawy Das KZ Warschau: Geschichte und Nachwirkungen. W 2012 roku uzyskał stanowisko profesora nadzwyczajnego w Zakładzie Prawa i Administracji Wydziału Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej. W roku akademickiej 2013/2014 prof. Kopka pełnił funkcję prodziekana ds. nauki Wydziału Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej. Obecnie jest redaktorem naczelnym portalu edukacyjnego Fundacji Łączka „Żołnierze Wyklęci - Niezłomni”. Profesor jest autorem publikacji Obozy pracy w Polsce 1944-1950. Przewodnik encyklopedyczny (Ośrodek KARTA) oraz wyboru dokumentów Księga bezprawia. Akta normatywne kierownictwa resortu bezpieczeństwa publicznego 1944-1956 (IPN 2011). Jest aktywny w mediach jako komentator w TVP Info, Polsat News i Polskie Radio 24.

Mateusz Hübner